نقدی بر کتاب سیری در نهج البلاغه استاد شهید مرتضی مطهری
برگرفته از سایت : http://vasfeali.blogfa.com/
کتاب "سیری در نهج البلاغه" مجموع مقالاتی است که در سال های 51-52 در مجله "مکتب اسلام" منتشر می شد و استاد آن را به صورت کتاب درآورده است. در واقع استاد در حوزه شناخت نهج البلاغه احساس نیاز کرده و اشاره می کند که: "تنها من و امثال من نبودیم که با دنیای نهج البلاغه بیگانه بودیم، جامعه اسلامی این کتاب را نمی شناخت. آنکه می شناخت نیز از حدود شرح و کلمات و ترجمه الفاظ تجاوز نمی کرد. روح و محتوای نهج البلاغه از همگان مخفی بود." در ادامه نیز به این مطلب اشاره می کند که: چیزی که مایه حیرت است این است که قسمتی از محتوای نهج البلاغه را، اولین بار بی خداها یا با خداهای غیر مسلمان کشف کردند و در اختیار توده مردم مسلمان قرار دادند. البته هدف غالب این بود که از علی و نهج البلاغه علی، توجیهی برای درستی قسمتی از ادعاهای اجتماعی خود بسازند و خود را تقویت کنند ولی نتیجه معکوس داد. چراکه برای اولین بار مسلمانان متوجه شدند که سخنان پرزرق و برق دیگران چیز تازه ای نیست و بهترش در نهج البلاغه علی و سیرت علی است. (سیری در نهج البلاغه- انتشارات صدرا- ص 14-15)
استاد در ابتدا در مورد نهج البلاغه و نحوه نگارش و ارزش و زیبایی آن بحث می کند. نهج البلاغه ای که خود منتخبی از خطبه ها، وصایا، دعاها و نامه ها و کلمات کوتاه حضرت علی است سید رضی در حدود هزار سال پیش جمع آوری کرده است. در مورد این کتاب دو کار لازم است انجام گیرد: اول تعمق در محتوای نهج البلاغه، تا مکتب علی که در نهج البلاغه مطرح است دقیقا روشن شود که جامعه اسلامی سخت بدان نیازمند است. دوم اینکه تحقیق در اسناد و مدارک نهج البلاغه.(همان- ص 16)
نهج البلاغه مجموعه نفیس و زیبایی است که روزگار از کهنه کردن آن ناتوان است و گذشت زمان و ظهور افکار واندیش های برتر و روشن تر مرتبا بر ارزش آن افزوده است. سید رضی شیفته حضرت علی(ع) بود و همین شیفتگی او به ادب و مخصوصا به کلمات علی(ع) باعث شد تا از زاویه فصاحت و بلاغت و ادب به سخنان مولی بنگرد. چراکه خود نی ادیب، شاعر و سخن شناس بود؛ به همین دلیلنام مجموعه منتخب خویش را"نهج البلاغه" نهاده است و به همین جهت نیز اهمیتی به ذکر منابع و مدارک نداده است و فقط در مواردی معدود نام کتابی را می برد که آن خطبه یا نامه در آن آمده است. البته در یک مجموعه تاریخی و یا حدیثی در درجه اول باید سند و مدرک مشخص باشد وگرنه اعتبار ندارد و خوشبختانه در عصرهای متاخرتر افراد دیگری به دنبال گردآوری اسناد و مدارک نهج البلاغه برآمده اند و در کل اسناد کافی برای نهج البلاغه موجود است.(همان- ص22-23)
کلمات امیرالمومنین (ع) از همان ابتدا با دو امتیاز همراه بوده است. یکی فصاحت و بلاغت و دیگری چند بعدی بودن. هر یک از این دو کافی است که به کلمات علی(ع) ارزش فراوان بدهد ولی توام شدن این دو با یکدیگر یعنی اینکه سخن علی را به اعجاز نزدیک می کند. به همین جهت، سخن علی در حد وسط کلام مخلوق و کلام خالق قرار گرفته و درباره اش گفته اند که: "فوق کلام المخلوق و دون کلام الخالق"(همان- ص 52)
نهج البلاغه پس از نزدیک به چهارده قرن برای شنونده امروز همان شیرینی و گیرندگی و جذابیت را دارد که برای مردم آن روز داشته است. زیبایی خاصی دارد که برای فردی که سخن شناس باشد نیاز به توضیح و توصیف ندارد. تاثیر و نفوذ نهج البلاغه نیز شگفت آور است. آنان که پای منبر علی می نشستند، سخت تحت تاثیر قرار می گرفتند. موعظه های وی دل ها را می لرزاند و اشک ها را جاری می کرد. هنوز هم چنین است. کدام دل است که خطبه های موعظه ای علی را بخواند یا گوش دهد و به لرزه نیفتد؟ بسیاری از سخن وران از جمله بسیاری از اهل سنت همچون ابن ابی الحدید و جاحظ و ... مکرر در کتب خویش ستایش و اعجاز خود را نسبت به سخنان علی(ع) اظهار داشته اند.(همان- ص 26-30)
نظرات شما عزیزان: